- ακρίτες
- Οι στρατιώτες που φρουρούσαν τα σύνορα (άκρα, βλ. λ.) της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, κυρίως τα ανατολικά. Τον όρο, καθώς και πληροφορίες σχετικές με αυτόν, συναντούμε στο Περί βασιλείου τάξεως του Πορφυρογέννητου, στο έργο του 10ου αι. Περί παραδρομής πολέμου, στα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα (12ου αι.) και –φυσικά– στα ακριτικά ποιήματα και στο έπος του Διγενή Ακρίτα. Οι βυζαντινοί α. αποτελούν εξέλιξη του θεσμού των limitanei (συνοριακοί φρουροί) της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αποφασιστικός παράγοντας για την εξέλιξη και τη διαμόρφωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του θεσμού, υπήρξαν οι συνεχείς αραβικές επιδρομές που από τον 7ο αι. και μετά κατέκλυζαν κυριολεκτικά τα ανατολικά κυρίως σύνορα της αυτοκρατορίας. Οι στρατιώτες που αναλάμβαναν την παρακολούθηση των κινήσεων του εχθρού και τη φύλαξη των συνόρων έπαιρναν πλούσια ανταλλάγματα: μισθό (ρόγα), εκτάσεις γης για καλλιέργεια (τόπια στρατιωτόπια), απαλλαγές και προνόμια, ούτως ώστε, απερίσπαστοι οικονομικά, να μπορούν να αφιερωθούν στα πολεμικά τους καθήκοντα. Έτσι, στις ακριτικές περιοχές αναπτύχθηκε με τα χρόνια μια ιδιόμορφη τιμαριωτική κοινωνία που τη διέκριναν η αγάπη για τις ηρωικές πράξεις, τα ιπποτικά κατορθώματα, τους ρομαντικούς έρωτες, τα πλούσια γεύματα και τα κυνήγια, και την οποία γρήγορα περιέβαλε ένα πλήθος δημοτικών τραγουδιών που υμνούσαν, με ζωηρότητα, φαντασία και τέχνη, τη ζωή αυτής της κοινωνίας.
Dictionary of Greek. 2013.